Wdrożona od dnia 1 stycznia 1999r. reforma dotychczasowego państwowego nadzoru budowlanego, oparta o ustrojową zasadę decentralizacji kompetencji, wyznaczyła kompetencję terenowych organów rządowych i samorządowych odpowiednio do podziału administracyjnego kraju. Inspektoraty nadzoru budowlanego jako oddzielne służby, zostały wyodrębnione ze struktur administracji. Zostały one przystosowane do samodzielnego funkcjonowania. Inspektoraty nadzoru budowlanego działają jako organy administracji państwowej o właściwości ogólnej. Inspektorat jest urzędem Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, wchodzącym w skład zespolonej administracji powiatowej i realizuje zadania na obszarze Powiatu Nowomiejskiego.
Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Nowym Mieście Lubawskim działa na podstawie:
- Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo Budowlane (Dz.U. z 2017 r. poz.1332 z późn.zm.).
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późniejszymi zmianami).